Verhaal | echte zorg op maat .be

‘Persoonsvolgende financiering is meer vloek dan zegen’ bron: sociaal.net

Joos: "Als dit de warme, solidaire samenleving is dan zijn we ver van huis. Waar blijft het recht op zorg? Waar blijft de zorg op maat?"

Boekhouder Mario: "Mensen zijn wanhopig en stellen zelfs voor om met eigen financiële middelen hun zorg in te kopen."

Maatschappelijk assistent Veerle: “Meneer/mevrouw de minister: ge moogt altijd eens mee op oudergesprek gaan en het zelf eens uitleggen. Benieuwd hoe u het er vanaf brengt!”

Ouder Stefan: “Als ouder voel ik me bedrogen, iedere ouder die zelf zorg gedragen heeft wordt afgestraft.”

Ouder Bert: "Ondanks ons goedgekeurd PVB, moeten wij beroep doen op TVP (Tirez Votre Plan)"

Orthopedagoge getuigt: "Een jongere die nood heeft aan een 1 op 1 begeleiding kan onmogelijk functioneren in een groep van 13 jongeren met 1 begeleider"

Opvoedster Inge: "Mijnheer Vandeurzen, misschien kan u eens komen kijken hoe wij ploeteren"

Werkneemster An: "Accepteer ik gewoon de minimale bezetting?"

Opvoedster Sarah: " Een uurtje snoezelen werd al gauw een halfuurtje en wie is daar de dupe van?"

Werkneemster An: "Graag zou ik je even meenemen, gewoon een wandeling buiten om de eenzaamheid te verdrijven"

17 jaar ben ik met plezier opvoedster geweest maar van dat gevoel blijft nog maar weinig over

Wat is collectieve zorg?

Het ABC van de PVF

De gehandicaptenzorg wordt sinds enkele jaren grondig geherstructureerd. Daarbij wordt met allerlei termen, begrippen en afkortingen gegoocheld. Dat maakt het soms moeilijk om door het bos de bomen te blijven zien. Hier vind je de belangrijkste begrippen en afkortingen uit de zorgvernieuwing.

Basisondersteuningsbudget (BOB)

De persoonsvolgende financiering bestaat uit een systeem met twee trappen.
De eerste trap geeft alle personen met een beperking een gelijk basisondersteuningsbudget.
De tweede trap wordt georganiseerd door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
en geeft gespecialiseerde ondersteuning aan personen met een beperking die dat nodig hebben.

Hoe valt een zelfde basisbudget voor elke persoon met een beperking te rijmen met zorg op maat?
Zorg op maat verschilt per definitie van persoon tot persoon.
Daardoor zal een gelijk basisbudget voor de ene persoon te weinig en voor de andere juist te veel zijn.
Bovendien kan de ene persoon met een beperking beroep doen op een uitgebreid sociaal netwerk terwijl
een andere persoon geen of een uiterst klein netwerk heeft om op terug te vallen.
Om nog maar te zwijgen over de verschillen tussen een arme en een rijke persoon met een beperking.

Budgetneutraal (meer doen met dezelfde of met minder middelen)

Minister Vandeurzen wil dat de herstructurering van de gehandicaptenzorg budgetneutraal verloopt. De invoering van de persoonsvolgende financiering mag met andere woorden niets extra kosten.

En de minister wil zelfs meer doen. Hij wil de wachtlijsten wegwerken met 0 euro extra budget. Hoe? Door "meer te doen met dezelfde middelen".

Laat sociale ondernemers in de sector met zo weinig mogelijk regeltjes innoveren en ondernemen. Efficiëntiewinst zal dan geboekt worden door de verhoging van de capaciteit, nog flexibeler te werken en te verwachten dat werknemers multifunctioneel en multi-inzetbaar zijn. Tegelijkertijd moet de zorg specifiek en op maat zijn. Is dat allemaal mogelijk met dezelfde middelen?

Daar geloven wij niet in. In een aantal voorzieningen zien wij nu al tot wat dat leidt. Meer doen met dezelfde middelen staat daar gelijk aan op zoek gaan naar besparen op werknemers.
Er wordt meer flexibel gewerkt met meer deeltijdse contracten van bepaalde duur. Met een groot personeelsverloop tot gevolg. De "sociale ondernemers" in die voorzieningen proberen nu al de sectorale loonafspraken te negeren. In de meeste gevallen weigeren zij om het sociaal overleg te respecteren.

Personeelskader (personeelsnorm)

Een personeelskader of een personeelsnorm bepaalt hoeveel volk er op de werkvloer minimaal aanwezig moet zijn om het werk op een deftige manier gedaan te krijgen. De personeelsnorm die gold voor de invoering van de persoonsvolgende financiering kwam niet uit de lucht vallen maar werd door de overheid uitgewerkt op een wetenschappelijke basis.

De personeelsnorm in de gehandicaptenzorg bepaalt hoeveel opvoeders er in een leefgroep moeten staan, hoeveel therapeuten, kinesisten, logistiek en administratief personeel er nodig is enzovoort.

Werk je in de gehandicaptenzorg dan heeft de norm een rechtstreekse link met de werkdruk die jij ervaart. Zijn er te weinig collega’s op de werkvloer dan ligt je werkdruk veel te hoog met alle risico’s op stress en burn-out van dien.

De bestaande personeelsnormen in de sector gaan ondertussen al een hele tijd mee en zijn eigenlijk niet langer aangepast aan de realiteit van de sector vandaag. De zorgzwaarte van de gebruikers ligt vandaag een pak hoger dan toen de normen werden opgesteld.

Bovendien is de populatie in voorzieningen voor volwassenen ouder geworden. Jongeren en volwassenen die minder ondersteuning nodig hebben, zijn doorgestroomd naar meer ambulante werkvormen. De normen aanpassen aan de realiteit van de sector vandaag is dus meer dan nodig.

Daarbovenop komt de personeelsstop die de Vlaamse regering in 1983 als besparingsmaatregel in de gehandicaptensector invoerde. Daardoor werd het personeelskader geblokkeerd op het aantal personeelsleden dat op dat moment effectief in dienst was.

In 2010 werd berekend dat door er de personeelsstop 2.200 werknemers te weinig zijn in de gehandicaptenzorg. En dat zonder rekening te houden met de gestegen zorgzwaarte.

Na een succesvolle staking eind 2010 werd de personeelsstop op 21 februari 2011 opgeheven en kwamen er 500 bijkomende jobs bij. Een protocolakkoord tussen de vakbonden, de werkgevers en minister Vandeurzen voorzag in het volledig wegwerken van de personeelsstop. Maar die 1.700 extra jobs zijn er tot vandaag nog altijd niet allemaal gekomen.

Persoonsvolgende financiering (PVF) - rugzakfinanciering

Sinds 1 januari 2017 wordt in de gehandicaptenzorg in plaats van het aanbod, de vraag gesubsidieerd. Die vorm van financiering heet de persoonsvolgende financiering (PVF).

Voor de invoering van de persoonsvolgende financiering werden de voorzieningen en de instellingen gesubsidieerd. Vanaf 1 januari 2017 krijgen de personen met een handicap zelf een budget waarmee ze hun zorg kunnen kopen. Dat persoonsvolgend budget wordt ook weleens het rugzakje genoemd. Vandaar dat men ook nog al eens spreekt van rugzakfinanciering.

Naast de gehandicaptenzorg overweegt de overheid om ook in andere sectoren de persoonsvolgende financiering in te voeren.

Vermaatschappelijking van de zorg

Wij zijn allemaal sociale en zorgzame wezens. Zorg dragen voor kinderen, ouderen, broers of zussen en kennissen, vrienden of buren zit ingebakken in onze natuur. Het is ook niet meer dan normaal dat mensen met beperkingen, chronisch zieken of kwetsbare ouderen een zinvolle plek kunnen en mogen innemen in onze samenleving. Dat ze daarbij waarschijnlijk hier en daar wat ondersteuning nodig hebben spreekt voor zich.

Zo kunnen grootouders bijspringen in de opvang van de kleinkinderen. Of later kunnen kinderen een deel van de zorg voor hun ouders op zich nemen. Op het eerste zicht is het hele idee van vermaatschappelijking van de zorg zo vanzelfsprekend dat je je kan afvragen of het wel zo nieuw is. Vermaatschappelijking van de zorg als reminder in deze dolgedraaide maatschappij dat we ook wel eens wat meer of beter voor elkaar kunnen zorgen, daar is dan ook niets mis mee.

Maar dat is niet wat daar politiek onder verstaan wordt. Daar gaat men ervan uit dat de staat veel te veel zorgvragen op zich heeft genomen. Zorg wordt in hun visie best verleend in de vertrouwde omgeving door mantelzorgers, dat zijn mensen die het dichtst staan bij wie zorg nodig heeft.

Met wat slechte wil zou je die visie kunnen zien als een enorme besparingsoperatie waarbij de overheid één van haar kerntaken (het verlenen van zorg aan diegenen die die zorg nodig hebben) afschuift op u en ik. Maar wacht eens even, betalen wij niet juist belastingen zodat de overheid een solidair systeem van zorg en welzijn kan uitbouwen waar iedereen beter van wordt?

Voldoende gekwalificeerde zorg zal altijd absoluut nodig blijven. De vergrijzing en de stijging van de zorgnoden en de toename van de zorgzwaarte zorgen ervoor dat er de komende jaren trouwens nog serieus bijkomend in geïnvesteerd zal moeten worden. Want, hoe je het ook draait of keert, niet alle zorg kan verleend worden door de omgeving, hoe goed die omgeving dat ook bedoelt. De stijging van zware zorgnoden kan nooit door mantelzorg opgevangen worden.

Dat aandeel aan zorg dat niet door mantelzorg kan opgevangen worden, wordt voortdurend onderschat. Bovendien hebben mantelzorgers in een aantal gevallen zelf ook gekwalificeerde ondersteuning nodig. Als dat allemaal niet gebeurt dan betekent vermaatschappelijking van de zorg niets meer of minder dan “doe alles zelf” of “trek uw plan”? Iedereen die denkt dat vermaatschappelijking van de zorg een besparing oplevert is blind voor de realiteit of, wat nog veel erger is, verbergt bewust een belangrijk deel van het verhaal.

Trouwens, bent u in staat om zorg te kunnen geven? De grote meerderheid van de Vlamingen moet elke dag hard werken om ervoor te zorgen dat op het einde van de maand alle rekeningen betaald zijn. Onze dagelijkse ratrace zorgt ervoor dat werkgerelateerde stress één van de ziektes van onze tijd is. Geen ideale situatie om er nog de zorg voor je ouders bij te nemen of even boodschappen te gaan doen voor de slecht te been zijnde buurvrouw.

Er zitten wel meer gaten in het politieke verhaal over vermaatschappelijking. Alle politiekers willen dat u en ik langer aan het werk blijven. Hoe rijm je dat met grootouders die zorg voor hun kleinkinderen op moeten nemen? Of hoe rijm je dat met de grote jeugdwerkloosheid tout court?

Zorgzwaarteinstrument (ZZI)

Om zorg op maat te kunnen bieden werd het zorgzwaarteinstrument (ZZI), een wetenschappelijk instrument, uitgewerkt om de nood aan zorg te kunnen meten. Dat instrument kent aan de persoon met een handicap een aantal punten toe. Die punten worden vervolgens omgezet in een budget (het rugzakje) waarmee de zorg kan georganiseerd worden.